ΙΣΤΟΡΙΚΟ

«Μπράβο στις Όπερες των ζητιάνων και εύχομαι να συνεχίσουν με το ίδιο πάθος.» Στέφανος Λαζαρίδης

«Νέους, ασυμπλεγμάτιστους, ευλαβικά ασεβείς και ουσιαστικά καινοτόμους» χαρακτήρισε η εφημερίδα Καθημερινή τους δημιουργούς της εταιρείας μουσικού θεάτρου «Οι όπερες των ζητιάνων», που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 2002 από τον συνθέτη Χαράλαμπο Γωγιό, τον σκηνογράφο Κωνσταντίνο Ζαμάνη και την υπεύθυνη παραγωγής Γαβριέλλα Τριανταφύλλη με σκοπό την παραγωγή παραστάσεων όπερας και μουσικού θεάτρου χαμηλού κόστους και σύγχρονης αισθητικής.

Σε σαφή αντιπαράθεση με τους αυστηρούς κώδικες του ιδρυματοποιημένου θεάματος που συνήθως γίνεται αντιληπτό με τον όρο «όπερα» και που το καθορίζουν οι δογματικές αντιλήψεις, ο γιγαντισμός, το υψηλό κόστος και η τεχνοκρατικοποίηση τόσο της μουσικής όσο και της θεατρικής έκφρασης, «Οι όπερες των ζητιάνων» δραστηριοποιήθηκαν με στόχο τη δημιουργία μιας «μη δογματικής όπερας» που χαρακτηρίζεται από ισοτιμία ανάμεσα στα μουσικά και τα θεατρικά εκφραστικά μέσα, εκλογίκευση της παραγωγικής διαδικασίας, δημοκρατική στόχευση, και ιδεολογική και αισθητική ευελιξία. Φιλοσοφία της εταιρείας ήταν εξαρχής πως το μουσικό θέατρο, κάθε άλλο παρά είδος που οφείλει να παράγεται από, και για, «ειδικούς», αποτελεί τέχνη προσβάσιμη σε κάθε λογής θεατές, εφόσον προσεγγίζεται με τον κατάλληλο τρόπο: ως θέατρο, δηλαδή, και όχι ως «θέαμα».

Από το 2005 μέχρι το 2014, «Οι όπερες των ζητιάνων» παρουσίασαν 18 παραγωγές μουσικού θεάτρου, που εκτείνονταν από σύγχρονες αναγνώσεις κλασικών έργων του ρεπερτορίου μέχρι πρώτες εκτελέσεις νέων έργων, και από το πειραματικό μουσικό θέατρο μέχρι την ελληνική οπερέτα και το μιούζικαλ. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κάθε σχεδίου, το μοντέλο παραγωγής κυμάνθηκε από «ορθόδοξες» παραστάσεις με θεσμική υποστήριξη (σε συνεργασία με φορείς όπως το Φεστιβάλ Αθηνών, το Φεστιβάλ Δημητρίων, η Ορχήστρα των Χρωμάτων και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά) ως «αιρετικά» underground δρώμενα σε συνεργασία με φορείς όπως το State of Sabotage και η Μπιενάλε της Αθήνας σε χώρους όπως το BIOS, η Knot Gallery, το Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης, το παλιό Χρηματιστήριο Αθηνών και η κατάληψη του θεάτρου Εμπρός. Δίνοντας μεγάλη σημασία στο ιδανικό της συσπείρωσης των υγιών δυνάμεων, η εταιρεία «Οι όπερες των ζητιάνων» συνεργάστηκε με διάφορους μουσικούς και θεατρικούς οργανισμούς ανάλογης ιδεολογίας και βεληνεκούς, όπως η Neuköllner Oper, το dissonArt ensemble, το ARTéfacts ensemble, το σύνολο Latinitas Nostra, η ομάδα vasistas κ.ά. Συμμετείχε, τέλος, σε τρεις πλήρεις ηχογραφήσεις μουσικοθεατρικών έργων: της όπερας-παρωδίας Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο (καλός) λύκος (κυκλοφόρησε σε CD από την Ορχήστρα των Χρωμάτων) και του λαϊκίστικου ορατορίου Νέα Ελλάδα (The Making-Of) (κυκλοφορεί διαδικτυακά από τη ΦΥΤΙΝΗ) του Χαράλαμπου Γωγιού, και του μιούζικαλ του Νίκου Κυπουργού Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει (υπό έκδοση).

Από το 2015 και εξής, «Οι όπερες των ζητιάνων» δραστηριοποιούνται ως εταιρεία καλλιτεχνικής παραγωγής, συμμετέχοντας σε παραγωγές όπερας, μουσικού θεάτρου, θεάτρου και χορού.

«Οι όπερες των ζητιάνων» επιχορηγήθηκαν δύο φορές από το Υπουργείο Πολιτισμού, κατά τις καλλιτεχνικές περιόδους 2009/10 και 2011/12. (Τα 3/4 της δεύτερης επιχορήγησης παρέμειναν ανεξόφλητα.) Το 2020, η εταιρεία έλαβε επιπλέον την έκτακτη επιχορήγηση για την κάλυψη των αναγκών που προέκυψαν από την οικονομική ζημιά που ο φορέας υπέστη ως αποτέλεσμα της λήψης μέτρων ασφαλείας για την αποτροπή εξάπλωσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2.